Dzicy Spartanie

Maksymilian Dunin-Kęplicz

Sparta została założona przez Dorów około 1100 roku p.n.e. w południowej części Peloponezu i w dorzeczu rzeki Eurotas. Państwo spartańskie było od wschodu otoczone Morzem Myrtojskim, a od południa Morzem Kreteńskim. Na północ od Sparty znajduje się kraina Argolida i Arkadia, a na zachodzie Mesenia oddzielona od Lakonii górami Tajget. To wszystko dawało Sparcie na tyle znakomitą obronę naturalną, że aż do okresu rzymskiego nie posiadała ona murów obronnych. Spartanie zawsze uważali się za lepszych od innych, a mieszkańców podbitych ziem traktowali jak niewolników. Życie Spartan podporządkowane było walce – to było państwo wojskowe. Trening wojskowy Spartanie zaczynali od dnia narodzin.  

Agoge -wychowanie spartańskie

O losie spartańskiego dziecka decydowało państwo. Dwa dni po narodzeniu dziecko zostawało postawione przed Radą Starszych, która sprawdzała czy jest zdrowe. Dzieci chore lub ułomne porzucano w górach Tajget. Po ukończeni siódmego roku życia dziecko opuszczało rodzinny dom i przechodziło pod opiekę eforów – wyższych urzędników spartańskich. W wieku lat 12 chłopiec przenosił się do koszar, gdzie panowały wyjątkowo trudne warunki. Chłopcy byli chowani „o głodzie i chłodzie”. Dostawali skromną dawkę żywności, mieli jedną szatę, którą musieli nosić przez cały rok. Z koszar chłopiec wychodził w wieku dwudziestu lat będąc w pełni przygotowanym żołnierzem.

Termopile

W 480 roku p.n.e. Persowie pod wodzą Kserksesa I postanowili zająć Grecję środkową. Grecy przygotowując się do obrony zjednoczyli się. Powstał Związek Helleński, a przywództwo nad nim objęła Sparta. Podczas bitwy pod Termopilami zjednoczeni Grecy bronili jedynego dogodnego przejścia z Tesalii na południe do Aten, jakim był Wąwóz Termopilski. Persowie dysponowali armią złożoną z 250 tysięcy żołnierzy, w tym elitarną jednostką – Gwardią Nieśmiertelnych (ok. 10 tysięcy żołnierzy). Armia grecka składała się z 10 tysięcy żołnierzy, w tym 300 Spartan.

Spartańscy wojownicy nie bali się. Byli spokojni, a przed bitwą namaszczali ciało oliwą i układali swoje fryzury. Dowódcą Spartan w bitwie pod Termopilami był król Leonidas.

Armie spotkały się w sierpniu 480 roku p.n.e. w Wąwozie Termopilskim. Piątego dnia Kserkses zażądał, żeby Grecy złożyli broń. Leonidas odpowiedział: „To po nią przyjdźcie!”

Bitwa rozpoczęła się. Grecy ustawili się w falangę – szyk żołnierzy zasłoniętych tarczami, z wystawionymi włóczniami. Na falangę składało się 18 szeregów, każdy po 64 żołnierzy.

Grecy byli dobrze przygotowani do walki, mieli zbroje, tarcze, włócznie i miecze. Armia Persów była lekką piechotą.

Obrońcy Termopili otrzymali ostrzeżenie, że Persowie mają tylu łuczników, że grad ich strzał przyćmi słońce. Spartański wojownik Dienekes odpowiedział: „Świetnie! Będziemy walczyć w cieniu”. A Leonidas z dużą pogardą wyrażał się o armii perskiej: „Persowie mają wielu ludzi, a zero żołnierzy”.

Grecy dzielnie bronili się, chociaż wojska Persów były znacznie liczniejsze. Dopiero wskazanie Persom drogi umożliwiającej obejście górami wąwozu (zdrajcą był Malijczyk Efialtes) i wzięcie Hellenów w dwa ognie zmieniło sytuację na korzyść wojsk perskich. Król Leonidas odesłał główne siły, a sam na czele 300 Spartan (przeciwko 10 000 Persów – głównie Gwardii Nieśmiertelnych) podjął dalszą walkę – na śmierć i życie. Spartanie zostali pokonali dopiero przez łuczników perskich. Sami Spartanie uważali, że łuk to broń tchórzy, traktowali je z pogardą, bo można było zabić wroga z daleka, bez angażowania się w bezpośrednią walkę.

Bitwa zakończyła się śmiercią obrońców, ale umożliwiła flocie greckiej wycofanie się i schronienie w Zatoce Salamińskiej, a następnie podjęcie dalszej wygranej walki przeciwko Persom.

Przy drodze przecinającej Wąwóz Termopile stoi odlany w brązie posąg króla Sparty, Leonidasa wraz ze swoimi żołnierzami. Pomnik został wzniesiony w 1955 roku. 

Po drugiej stronie drogi, na wzgórzu, na którym bronili się Spartanie, znajduje się tablica upamiętniająca bitwę z wyrytym słynnym epigramem: „Przechodniu, powiedz Sparcie, tu leżym, jej syny. Prawom jej do ostatniej posłuszni godziny”.

Źródła:

Terry Deary, Strrraszna Historia: Ci rewelacyjny Grecy!

Encyklopedia Odkrycia Młodych, Larousse Gallimard, nr 17

Wikipedia – wpisy tematyczne